Загартоўванне дзяцей летам: сонца, паветра і вада
Праводзіць працэдуры загартоўвання трэба з улікам індывідуальных асаблівасцей дзіцяці і яго ўзросту. Пры гэтым, вялікае значэнне мае стан здароўя, агульнае фізічнае развіццё, тып нервовай сістэмы, самаадчуванне і настрой дзіцяці ў дадзены час. Пры выбары мер загартоўвання летам неабходна рэкамендацыя ўрача. Так, дзецям, якія пакутуюць, напрыклад, малярыяй, проціпаказаныя сонечныя ванны, купанне ў рацэ; фізічна аслабленыя дзеці маюць патрэбу ў асобай дазоўцы загартоўваючых працэдур і т. д.
Трэба ўважліва прыглядацца да таго, як дзіця пераносіць ахалоджванне, як дзейнічае на яго спякота. Тут можа мець значэнне і ўзрост, і нядаўна перанесенае захворванне, і стан нервовай сістэмы. Дзеці, вельмі адчувальныя да ахалоджвання, маюць патрэбу ў адмысловым падыходзе, у большай паступовасці мер загартоўвання. Тут неабходна парада ўрача. Зусім адмаўляцца ад загартоўвання без асаблівых прычын не варта, бо для дзяцей, якія рэзка рэагуюць на ахалоджванне, яно як раз вельмі важна.
Умыванне - самы даступны ў побыце від гартавання вадой. Дзецям ва ўзросце паўтара гады рэкамендуецца штодня мыць не толькі твар і рукі, але таксама шыю і верхнюю частку грудзей да пояса. Пачынаць трэба цеплаватай вадой (30-32 ° С), паступова зніжаючы яе тэмпературу да пакаёвай, а затым выкарыстоўваць ваду з-пад крана. Пасля мыцця цела дзіцяці расціраюць махровым ручніком да лёгкага пачырванення. Вада для мыцця на ноч больш цёплая (на 2 ° вышэй ранішняй).
Традыцыйна прынята пасля водных працэдур расціраць цела ручніком да пачырванення скуры. У апошнія гады шэраг навукоўцаў, якія займаюцца пытаннямі загартоўвання, выказалі меркаванне, што расціранне скуры, павялічваючы яе тэмпературу, скарачае час дзеяння ахалоджвання і зніжае эфект загартоўвання. Так, згодна з даследаваннямі А. К. Падшыбякіна, інтэнсіўны самамасаж, гэтак жа як і расціранне скуры, прыводзіць да павышэння яе тэмпературы на 2-3 градусы і больш у параўнанні з зыходнай. Наша рэкамендацыя расціраць скуру пасля мыцця ці душа датычыцца дзяцей, так як тэрмарэгуляцыя ў іх яшчэ недастаткова развіта і разаграванне скуры ў гэтым выпадку дапаможа арганізму хутчэй ліквідаваць наступствы ахалоджвання.
Гігіенічныя ванны з паступовым паніжэннем тэмпературы прымяняюць для дзецей першага месяца жыцця. Пры гэтым, дастатковая тэмпература вады 36-36,5 °. У першым паўгоддзі жыцця дзіцяці вада 35-36 °, пасля 6 месяцаў яе паступова паніжаюць і даводзяць да 32-33 °. Дзецям ва ўзросце да года ванны з тэмпературай вады ніжэй за 30 ° не рэкамендуюцца. Працягласць гэтых працэдур 3-5 хвілін, пасля чаго дзіця вымаюць з вады і, трымаючы тварам уніз, абліваюць з гарлача вадой, якая на 1-2 градусы халадней, чым была ў ванне. Такое абліванне робяць дзецям, якім больш за 6 месяцаў.
Нажныя ванны - вельмі дзейсны сродак загартоўвання, паколькі ногі, асабліва ступні, найбольш адчувальныя да ахалоджвання. Праводзяць іх перад начным сном. Уздзеянню падвяргаюцца ступні і ніжняя частка галёнкі. Пачатковая тэмпература вады для дзяцей да 3 год летам 33-35 °, зімой - 35-36 °. Паступова зніжаючы праз кожны тыдзень тэмпературу вады на 1 градус, даводзяць яе да 22-24 ° і ніжэй. Працягласць працэдуры 1-3 хвіліны. Дзіця ў гэты час варушыць нагамі, як бы пераступаючы па дну таза.
Абліванне ног выконваецца так. Дзіця садзіцца на нізкі зэдлік або дзіцячае крэсла, ногі ставіць на драўляны брусок, пакладзены на дно таза. Ваду льюць з каўша або збана на ніжнюю трэць галёнак і ступні. Працягласць аблівання 20-30 секунд. Тэмпература вады спачатку 27-28 °, праз кожныя 10 дзён яе зніжаюць на 1-2 градусы. Канчатковая тэмпература вады не павінна быць ніжэй за 18°.
Пасля нажной ванны, аблівання або абмывання ногі выціраюць насуха, затым расціраюць рукамі да лёгкага пачырванення.
Агульнае абліванне - больш моцная загартоўваючая працэдура, якую можна рабіць дзецям пачынаючы з 9-10-месячнага ўзросту. Праводзіць абліванне рэкамендуецца штодня ў любую пару года. Зімой працэдуру можна пачынаць толькі пасля таго, як ужо праводзілі абціранні. Летам загартоўванне дзяцей можна пачынаць адразу з абліванняў. Душ можна вакарыстоўваць для дзяцей толькі з 1,5-гадовага ўзросту. Гэтая водная працэдура танізуе нервовую сістэму дзіцяці, надае яму бадзёрасць, станоўча дзейнічае на апетыт і сон. Душ асабліва карысны млявым дзецям з дрэнным апетытам. Тэмпература вады зімой павінна быць не ніжэй 36 °, летам - 33-35 °. Паступова (на 1 градус праз кожны тыдзень зімой, а летам праз 3-5 дзён) яе зніжаюць да 28 °, а для дзяцей 2-3 гадоў - да 25 ° і ніжэй.
Купанне ў рацэ, возеры і моры - адзін з лепшых спосабаў загартоўвання дзіцячага арганізма летам, так як пры гэтым спалучаецца ўздзеянне паветра, сонечнага святла, вады і рухаў. Пад уплывам купанняў паляпшаюцца сон, апетыт, абмен рэчываў. Паколькі халодная вада аказвае на арганізм моцнае дзеянне, мэтазгодна пачынаць такія працэдуры пасля невялікага курса абліванняў ці душа. Купаць ў возеры, рацэ можна толькі дзяцей, якія ўмеюць добра хадзіць (не раней 2-3 гадоў), што звязана з іх бяспекай. Ва ўмовах сярэдняй паласы Расіі лепш за ўсё пачынаць купанне пасля ўсталявання зацішнага надвор'я і тэмпературы вады ў вадаёме не ніжэй за 22-23 °, паветра - 25-26 °. Найлепшы час для купання ад 10 да 12 гадзін раніцы. Купанне нашча шкодна, не варта рабіць гэтага і раней чым праз 1-1,5 гадзіны пасля ежы. Калі дзеці прайшлі папярэднюю падрыхтоўку (абціранні, абліванні), можна заваходзіць у ваду і пры больш нізкай тэмпературы.
Пачынаць можна з 2-3 кароткачасовых апусканняў у ваду. Затым працягласць купанняў павялічваецца да 2--3 хвілін, а па меры прывыкання - да 5-6 хвілін (у залежнасці ад тэмпературы вады, паветра і ўзросту дзяцей). Дзіцяці дазваляецца купацца не часцей аднаго разу ў дзень. Важна сачыць за тым, каб дзеці заходзілі ў ваду не разгарачанымі, але і не з ахалоджаным целам. Падчас купання трэба прымушаць дзіця больш рухацца ў вадзе і назіраць за яго станам. Пры найменшых прыкметах ахалоджвання (бледнасць твару, сінь вуснаў, дрыжыкі) трэба спыніць купанне. Пасля выхаду дзіцяці з вады яго варта расцерці дасуха, хутка апрануць і завесці ў цень.
Прагулкі на свежым паветры добра загартоўваюць дзяцей. Баяцца, што дзіця можа ў час прагулкі застудзіцца, не варта. Трэба толькі прывучыць яго гуляць у любое надвор'е, штодня бываць на свежым паветры. Адзенне для прагулкі ў халодны час года павінна быць дастаткова цёплае і лёгкае, каб не абмяжоўваць рухаў дзіцяці. Не забывайце браць з сабой на вуліцу цацкі, лапаткі, і т. п., каб малыш рухаўся.
Станоўчы ўплыў загартоўваючых працэдур, перш за ўсё, адбіваецца на фізічным і нервова-псіхічным развіцці дзіцяці. Пра гэта можна меркаваць па тым, як малыш расце, развіваецца. Так, напрыклад, вагу дзіцяці дастаткова правяраць адзін раз у тыдзень да і пасля працэдуры загартоўвання, а кантрольныя, больш дакладныя даследванні варта рабіць праз кожныя 6 месяцаў у доктара, які ацэніць усе паказчыкі развіцця дзіцяці. Бацькам, якія маюць дзяцей з залішняй вагой, нагадаем, што іх імкненне хутчэй дамагчыся страты залішніх кілаграмаў пры дапамозе празмерна актыўнага рухальнага рэжыму, а таксама павелічэння працягласці загартоўваючых працэдур, можа прывесці да нервовага зрыву, пераахаладжэнню дзіцяці, прастудных захворванняў і т. П. Пры вострых захворваннях, дрэнным самаадчуванні дзіцяці загартоўваючыя працэдуры варта спыніць і звярнуцца да ўрача, толькі ён можа ацаніць правільнасць правядзення вамі прыёмаў загартоўвання і своечасова даць патрэбныя рэкамендацыі.
Эфектыўнасць працэдур загартоўвання шмат у чым залежыць ад правільнасці іх выканання, калі мае значэнне любая, на першы погляд, дробязь. Абавязковае патрабаванне для дарослых, якія дапамагаюць дзецям падчас загартоўвання: рукі павінны быць чыста вымытыя, пазногці коратка падстрыжаны, скура на далонях мяккая і цёплая. Жорсткую скуру змазваюць вазелінам, халодныя рукі саграваюць, кольцы, пярсцёнкі абавязкова здымаюць.
Для дзяцей больш старэйшых, але яшчэ дашкольнікаў, таксама шырока выкарыстоўваюцца разнастайныя водныя працэдуры. Яны зручныя яшчэ і тым, што дазваляюць дазаваць тэмпературны рэжым больш дакладна, чым пры паветраных і сонечных ваннах.
