Гатоўнасць дзіцяці да навучання ў школе
Гатоўнасць да навучання ў школе разглядаецца на сучасным этапе развіцця псіхалогіі як комплексная характарыстыка дзіцяці, якая дазваляе раскрыць ўзроўні развіцця псіхалагічных якасцеў, якія з'яўляюцца найбольш важнымі перадумовамі для нармальнага ўключэння дзіцяці ў новае сацыяльнае асяроддзе і для фарміравання навыкаў навучальнай дзейнасці.
Фізіялагічная гатоўнасць дзіцяці да школы.
Гэты аспект азначае, што дзіця павінна быць гатова да навучання ў школе фізічна: стан яго здароўя павінен дазваляць паспяхова засвойваць адукацыйную праграму. Фізіялагічная гатоўнасць мае на ўвазе развіццё дробнай маторыкі (пальчыкаў), каардынацыі рухаў. Дзіця павінна ведаць, у якой руцэ і як трэба трымаць ручку. А таксама дзіця пры паступленні ў першы клас павінна ведаць, выконваць і разумець важнасць выканання асноўных гігіенічных нормаў: правільная поза за сталом, постаць і т. п.
Псіхалагічная гатоўнасць дзіцяці да школы.
Псіхалагічны аспект складаецца з трох кампанентаў:
1) інтэлектуальная гатоўнасць;
2) асобасная і сацыяльная гатоўнасць;
3) эмацыянальна-валявая гатоўнасць.
1. Інтэлектуальная гатоўнасць да школы азначае:
- да першага класа ў дзіцяці павінен быць запас пэўных ведаў (гаворка пра іх пойдзе ніжэй);
- дзіця павінна арыентавацца ў прасторы, гэта значыць, ведаць, як прайсці ў школу і назад, да крамы і гэтак далей;
- дзіця павінна імкнуцца да атрымання новых ведаў, гэта значыць, яно павінна быць дапытлівым;
-дзіця павінна ў адпаведнасці ўзросту мець пэўны ўзровень развіцця памяці, маўлення, мыслення.
2. Асобасная і сацыяльная гатоўнасць мае на ўвазе наступнае:
- дзіця павінна быць камунікабельным, гэта значыць, умець мець зносіны з аднагодкамі і дарослымі;
- у зносінах не павінна выяўляцца агрэсія, а пры спрэчцы з іншым дзіцем павінна ўмець ацэньваць сітуацыю і шукаць выйсце з праблемнай сітуацыі;
- дзіця павінна разумець і прызнаваць аўтарытэт дарослых;
- талерантнасць – цярплівасць: цярплівыя, памяркоўныя, паважлівыя адносіны да перакананняў, поглядаў, меркаванняў іншых людзей;
- эмпатыя – здольнасць паставіць сябе на месца іншага чалавека, зразумець яго, умець спачуваць, суперажываць;
- маральнае развіццё: дзіця павінна разумець, што добра, а што - дрэнна;
- дзіця павінна прымаць пастаўленую педагогам задачу, уважліва выслухваючы, удакладняючы незразумелыя моманты, а пасля выканання задання дзіця павінна адэкватна ацэньваць сваю працу, прызнаваць і выпраўляць свае памылкі, калі такія маюцца.
3. Эмацыянальна-валявая гатоўнасць дзіцяці да школы мае на ўвазе:
- матывацыя: разуменне дзіцем, дзеля чаго яно ідзе ў школу, важнасць навучання;
- наяўнасць цікаўнасці да навучэння і атрымання новых ведаў;
- здольнасць дзіцяці выконваць заданне, якое яму не зусім па душы, але гэтага патрабуе навучальная праграма;
- уседлівасць - здольнасць на працягу вызначанага часу ўважліва слухаць дарослага і выконваць заданні, не адцягваючы ўвагу на пабочныя справы і прадметы.
Пазнавальная гатоўнасць дзіцяці да школы.
Дадзены аспект азначае, што будучы першакласнік павінен валодаць вызначаным комплексам ведаў і ўменняў, якія спатрэбяцца для паспяховага навучання ў школе.
Такім чынам, што павінна ведаць і ўмець дзіця ў шэсць-сем год?
1) Увага.
- Займацца якой-небудзь справай, не адцягваючы ўвагу, на працягу дваццаці-трыццаці хвілін.
- Знаходзіць падабенствы і адрозненні паміж прадметамі, малюнкамі.
- Умець выконваць працу па ўзоры, напрыклад, дакладна перадаваць на сваім лісце паперы ўзор, капіраваць рухі чалавека і гэтак далей.
- Лёгка гуляць у гульні на ўважлівасць, дзе патрабуецца хуткасць рэакцыі. Напрыклад, называйце жывую істоту, але перад гульнёй абмяркуйеце правілы: калі дзіця пачуе назву хатняй жывёлы, то яно павінна пляснуць у ладкі, калі дзікай - пастукаць нагамі, калі птушкі - памахаць рукамі.
2) Матэматыка.
- Лічбы ад 0 да 10.
- Прамы лік ад 1 да 10 і зваротны лік ад 10 да 1.
- Арыфметычныя знакі: "+ ", "-", "=".
- Дзяленне круга, квадрата напалам, на чатыры часткі.
- Арыентаванне ў прасторы і на лісце паперы: справа, злева, уверсе, унізе, над, пад, за і т. п.
3) Памяць.
- Запамінанне 10-12 малюнкаў.
- Пераказ па памяці вершыкаў, скарагаворак, прыказак, прымавак, казак і да т.п.
- Пераказванне тэксту з 4-5 сказаў.
4) Мысленне.
- Заканчваць сказ, напрыклад, "Рака шырокая, а ручай…", "Суп гарачы, а кампот…" і т. п.
- Знаходзіць лішняе слова ў групе слоў, напрыклад, "стол, стул, ложак, боты, крэсла", "ліса, мядзведзь, воўк, сабака, заяц" і т. д.
- Вызначаць паслядоўнасць падзей: што - спачатку, а што - пасля.
- Знаходзіць неадпаведнасці ў малюнках, вершах-небыліцах.
- Складаць пазлы без дапамогі дарослага.
- Скласці з паперы разам з дарослым, просты прадмет: лодачку, караблік.
5) Дробная маторыка.
- Правільна трымаць у руцэ ручку, аловак, пэндзаль і рэгуляваць сілу іх націску пры пісьме і пры маляванні.
- Размалёўваць прадметы і штрыхаваць іх, не выходзячы за контур.
- Выразаць нажніцамі па лініі, намаляванай на паперы.
- Выконваць аплікацыі.
6) Маўленне.
- Складаць сказы з некалькіх слоў, напрыклад: котка, двор, ісці, сонечны зайчык, гуляць.
- Разумець і тлумачыць сэнс прыказак.
- Складаць складнае апавяданне па малюнку і серыі малюнкаў.
- Выразна расказваць вершы з правільнай інтанацыяй.
- Адрозніваць у словах літары і гукі.
7) Навакольны свет.
- Ведаць асноўныя колеры; хатніх і дзікіх жывёл, птушак, дрэвы, грыбы, кветкі, гародніну, садавіну і гэтак далей.
- Ведаць поры года, з'явы прыроды; пералётных птушак і птушак, якія зімуюць; месяцы, дні тыдня; свае прозвішча, імя і імя па бацьку; імёны сваіх бацькоў і месца іх працы, свой горад, адрас.
